PROJEKT WSPÓŁFINANSOWANY ZE ŚRODKÓW UNII EUROPEJSKIEJ W RAMACH EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU SPOŁECZNEGO
Pojęcie ekonomii społecznej jest bardzo szerokie. Aby je dobrze zrozumieć, warto opisać instytucje stanowiące „rdzeń” tego środowiska – tzw. przedsiębiorstwa społeczne.
Najbardziej popularną i często stosowaną definicją jest ta sformułowana przez pracowników europejskiej sieci badawczej EMES (European Research Network).
Według niej za przedsiębiorstwo społeczne uznaje się działalność o celach głównie społecznych, której zyski w założeniu są reinwestowane w te cele lub we wspólnotę, a nie w celu maksymalizacji zysku lub zwiększenia dochodu udziałowców czy też właścicieli.
EMES określa kryteria społeczne i ekonomiczne, którymi powinny charakteryzować się inicjatywy wpisujące się w ekonomię społeczną.
Kryteria ekonomiczne:
- - prowadzenie w sposób względnie ciągły, regularny działalności w oparciu o instrumenty ekonomiczne;
- - niezależność, suwerenność instytucji w stosunku do instytucji publicznych;
- - ponoszenie ryzyka ekonomicznego;
- - istnienie choćby nielicznego płatnego personelu.
Kryteria społeczne:
- - wyraźna orientacja na społecznie użyteczny cel przedsięwzięcia;
- - oddolny, obywatelski charakter inicjatywy;
- - specyficzny, możliwie demokratyczny system zarządzania;
- - możliwie wspólnotowy charakter działania;
- - ograniczona dystrybucja zysków.
Ten zestaw kryteriów jest definicją idealnego przedsiębiorstwa społecznego. Od przedsięwzięć zaliczanych do tego sektora nie wymaga się zatem spełnienia wszystkich kryteriów, lecz większości z nich.
Co ekonomia społeczna oznacza w praktyce?
Przedsiębiorstwa społeczne mogą pełnić bardzo różnorodne funkcje. Poniżej przedstawiamy podział ich kompetencji, poparty przykładami polskich przedsięwzięć, stanowiących swoisty dowód na istnienie ekonomii społecznej. Trzeba jednak podkreślić, że ze względu na ciągle jeszcze małą skalę ekonomii społecznej w Polsce, wiele z opisanych tu obszarów dopiero czeka na rozwinięcie.
- Integracja społeczna i działalność na rynku pracy. Przykładem na tego typu działania może być Pracownia Rzeczy Różnych, prowadzona przez Fundację SYNAPSIS, której celem jest integracja społeczna osób z autyzmem (wszystkie przytoczone przykłady przedsięwzięć ekonomii społecznej opisane zostały w Atlasie Dobrych Praktyk Ekonomii Społecznej) lub Fundacja Sławek pomagająca osadzonym w więzieniach i wychodzącym na wolność powrócić do życia w społeczeństwie. Wszystkie przytoczone w tym tekście przedsięwzięcia integrują grupy defaworyzowane jednocześnie stwarzając dla nich miejsca pracy
- Dostarczanie usług publicznych. Usługi publiczne świadczone przez przedsiębiorstwa społeczne mogą mieć bardzo różny charakter, ale przynajmniej dwie ich grupy (usługi społeczne oraz usługi techniczne) są szczególnie ważne dla przedsiębiorczości społecznej.
a) Usługi społeczne:- - usługi edukacyjne (np. Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju Wsi Sokołowo, które żeby utrzymać małą wiejską szkołę prowadzi przyszkolny sklep),
- - działania w obszarze szeroko rozumianych usług socjalnych, (np. Stowarzyszenie „Być razem”, zakładające Domy Wspólnoty, gdzie bezdomni początkowo wspierani przez Stowarzyszenie biorą stopniowo odpowiedzialność za prowadzenie przekazanego im we wspólne użytkowanie domu)
- - usługi opiekuńcze świadczone w domu oraz prowadzenie różnego rodzaju instytucji opiekuńczych (tak jak w Stowarzyszeniu Flandria, które skupiając ponad 7 tys. członków jest w stanie negocjować stawki usług pielęgniarskich i opieki medycznej, a nawet prowadzić aptekę),
- - działania w obszarze szeroko rozumianej służby zdrowia (np. Spółdzielnia Socjalna „Szansa i Wsparcie”, która szkoli i przygotowuje sanitariuszki do pracy w szpitalu).
- Usługi o charakterze wzajemnym. Mogą to być zarówno przedsięwzięcia działające w obszarze rynku i konkurencyjne właśnie ze względu na swój wzajemnościowy charakter, np. ubezpieczenia wzajemne (Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych), usługi zdrowotno-opiekuńcze, spółdzielnie telefoniczne itp. Są to też alternatywne mechanizmy wymiany, np. Banki Czasu (czyli wzajemne dzielenie się kompetencjami i usługami w ramach grupy osób zrzeszonych w Banku) albo systemy barterowe.
- Usługi na otwartym rynku. Tutaj za przykład może posłużyć krakowski pensjonat „U Pana Cogito”, który zapewnia wysokiej jakości obsługę hotelową i cateringową zatrudniając osoby po kryzysach psychicznych i przeznaczając zyski ze swojej działalności również na rehabilitację osób niepełnosprawnych.
Opracowanie powstało w oparciu o materiały projektu "W poszukiwaniu polskiego modelu ekonomii społecznej", www.es.ekonomiaspoleczna.pl, informacje ze strony: www.ekonomiaspołeczna.pl oraz opracowanie "Ekonomia społeczna w Programie Operacyjnym Kapitał Ludzki" przygotowane przez Stałą Konferencje Ekonomii Społecznej.
DLA PRACOWNIKÓW
INSTYTUCJI RYNKU PRACY,
PRZEDSTAWICIELI
LOKALNEGO SAMORZĄDU
ORAZ
ORGANIZACJI SAMORZĄDOWYCH